De geschiedenis van Hollandse batik in West Afrika en Ghanezen in dienst van het KNIL.

In Elmina is een klein museum gewijd aan de geschiedenis van Hollandse batik in West Afrika. De legende gaat dat de batik naar West Afrika is gebracht door terugkerende Ganese soldaten, die in de periode van 1831 - 1872 in Nederlands Indie gediend hadden voor het Koninklijk Nederlands Indische Leger (KNIL).

Dat verband bestaat echter niet. De Nederlanders brachten al in de 16e en 17e eeuw batikdoeken vanuit Indie naar West Afrika, die daar enorm in de smaak vielen. Zij werden ook in grote getale in Nederland nagemaakt. Tussen 1675 en 1750 waren er in Amsterdam ongeveer 70 bedrijven die katoen bedrukten voor de Nederlandse markt, maar het was ook een van de producten die in de slavenhandel werd gebruikt.

In de 18e en 19e eeuw stortte de markt in, maar de handel met Indonesië bloeide weer op door de oprichting van de Koninklijke Nederlandse Handelsmaatschappij door Koning Willem 1. In 1802 werd in Helmond een fabriek voor het bedrukken van katoen opgericht. Deze werd in 1847 overgenomen door Pieter Fentener van Vlissingen, die het bedrijf de naam P. F. Vlissingen & Co. (Vlisco) gaf. De doeken waren in eerste instantie voor de markt in Nederland en Nederlands Indie bestemd, maar vanaf 1872 werd er ook naar West Afrika geëxporteerd.

Rond 1900 ontwikkelde Vlisco in Nederland een machine die batikprint op doeken kon aanbrengen. Toen de Nederlandse overheid in 1932 de export van namaak batik naar Nederlands Indie verbood om de batikindustrie daar te beschermen richtte Vlisco zich volledig op West Afrika en is daar nu nog steeds een grote speler in de markt. “Duur, maar van hoge kwaliteit “ zei een taxichauffeur eens tegen ons.

In het museum wordt ook de geschiedenis van de Ghanese soldaten verteld. Van 1832 tot 1872 werden er in totaal ongeveer 3000 Ghanezen geworven voor het KNIL. Men wilde maximaal 50% mensen uit Nederlands Indie in het KNIL, om de kans op opstand te beperken. Omdat de werving van soldaten in Nederland en de omringende landen niet voldoende lukte ging men over tot werving in Ghana. Afrikanen werden geacht sterk en goed bestand te zijn tegen de omstandigheden in Nederlands Indie. De werving eindigde toen Nederland in 1872 Elmina verliet en overdeed aan de Engelsen.